27 stycznia 2025 roku aplikacja DeepSeek wyprzedziła ChatGPT na liście najpopularniejszych darmowych aplikacji w amerykańskim App Store. Tego samego dnia akcje Nvidii spadły o 18%, niszcząc wartość rynkową równą całej gospodarce Norwegii. Szok był tak wielki, że CEO Microsoftu Satya Nadella osobiście skomentował wydarzenie: “Model DeepSeek jest super imponujący pod względem tego, jak efektywnie stworzyli model open-source z obliczeniami czasu wnioskowania, który jest super wydajny obliczeniowo”.
Co spowodowało tę globalną panikę? Chińska firma DeepSeek ogłosiła, że jej model R1 – dorównujący możliwościom najlepszych amerykańskich systemów AI – kosztował w treningu zaledwie 294 000 dolarów. Sam Altman, CEO OpenAI, stwierdził w 2023 roku, że trening modeli fundamentalnych kosztował “znacznie więcej” niż 100 milionów dolarów. DeepSeek osiągnął podobne wyniki za ułamek tej kwoty.
Ale historia DeepSeek to tylko wierzchołek góry lodowej. Pod powierzchnią kryje się fascynująca opowieść o tym, jak Chiny – mimo embarg na chipy i ograniczonego dostępu do technologii – zbudowały alternatywny ekosystem AI, który dziś stanowi realne zagrożenie dla dominacji Doliny Krzemowej.
Człowiek, który nie chciał być zakłócaczem
Liang Wenfeng ma 39 lat, ukończył elektronikę na Uniwersytecie Zhejiang i przez większość kariery pozostawał w cieniu. Założył fundusz hedgingowy High-Flyer, który zarządza aktywami o wartości 8 miliardów dolarów, ale nigdy nie szukał rozgłosu. To się zmieniło 20 stycznia 2025 roku, gdy premier Chin Li Qiang zaprosił go do zamkniętego sympozjum jako jednego z dziewięciu wybranych mówców.
Fakt, że Liang został zaproszony do dzielenia się swoimi opiniami na temat chińskiej polityki rządowej, podkreśla uznanie Pekinu dla roli DeepSeek w potencjalnym wywróceniu globalnego porządku AI na korzyść Chin.
W wywiadzie z lipca 2024 roku Liang ujawnił swoją prawdziwą motywację. “Wierzymy, że wraz z rozwojem gospodarczym Chiny muszą stopniowo przejść od bycia beneficjentem do bycia współtwórcą, zamiast dalszego korzystania z dorobku innych”, powiedział. “Przez ostatnie 30 lat rewolucji IT prawie nie uczestniczyliśmy w innowacjach w zakresie kluczowych technologii”.
To nie była pusta retoryka. Gdy w maju 2024 roku DeepSeek wypuścił model V2 z drastycznie niższymi cenami, wywołał to wojnę cenową w całej branży. Liang był zaskoczony: “Nie spodziewaliśmy się, że wycena będzie tak wrażliwym tematem. Po prostu szliśmy własnym tempem, obliczaliśmy koszty i ustalaliśmy ceny odpowiednio. Nasza zasada to nie sprzedawać ze stratą, ani nie szukać nadmiernych zysków”.
ByteDance jako pierwszy dopasował ceny swojego flagowego modelu Doubao. Potem poszli za nim wszyscy inni – Alibaba, Baidu, Tencent. Cały chiński rynek AI został zresetowany.
Strategia ograniczeń: gdy sankcje napędzają innowacje
Paradoks amerykańskich sankcji technologicznych polega na tym, że mogły one faktycznie przyspieszyć chiński postęp w AI. Sukces DeepSeek jest jeszcze bardziej niezwykły biorąc pod uwagę ograniczenia, z jakimi borykają się chińskie firmy AI w postaci rosnącej kontroli eksportu USA na najnowocześniejsze chipy. Ale wczesne dowody pokazują, że te środki nie działają zgodnie z zamierzeniami. Zamiast osłabić możliwości AI Chin, sankcje wydają się napędzać startupy takie jak DeepSeek do innowacji w sposób, który priorytetyzuje efektywność, łączenie zasobów i współpracę.
Zakazane chipy H100 od Nvidii zostały zastąpione przez H800 – wersję o połowę wolniejszą, stworzoną specjalnie dla rynku chińskiego. Gdy i te zostały zakazane w październiku 2023 roku, pojawiły się chipy H20. Aby stworzyć R1, DeepSeek musiał przeprojektować proces treningu, aby zmniejszyć obciążenie GPU – wariantu wypuszczonego przez Nvidię dla rynku chińskiego, który ma ograniczoną wydajność do połowy prędkości jego najlepszych produktów.
Zihan Wang, były pracownik DeepSeek, obecnie doktorant informatyki na Northwestern University, opisuje kulturę firmy: “Miałem dostęp do obfitych zasobów obliczeniowych i otrzymałem swobodę eksperymentowania podczas pracy w DeepSeek – luksus, który niewielu świeżych absolwentów dostałoby w jakiejkolwiek firmie”.
Ale wyzwania są realne. Sam Liang otwarcie przyznaje: “Po pierwsze, istnieje luka w efektywności treningu. Szacujemy, że najlepsze chińskie modele prawdopodobnie wymagają dwukrotnie większej mocy obliczeniowej, aby dorównać najlepszym globalnym modelom ze względu na luki w strukturze i dynamice treningu. Efektywność danych jest również w połowie tak skuteczna, co oznacza, że potrzebujemy dwukrotnie więcej danych i mocy obliczeniowej, aby osiągnąć równoważne wyniki. Łącznie to czterokrotnie więcej zasobów. Naszym celem jest ciągłe zmniejszanie tych luk”.
Alibaba: cichy gigant
Podczas gdy DeepSeek przyciąga uwagę mediów, Alibaba od lat cicho buduje swój ekosystem AI. Model Qwen (Tongyi Qianwen) stał się jedną z najbardziej pobranych rodzin modeli open-source na świecie – ponad 300 milionów pobrań i ponad 100 000 modeli pochodnych.
W czerwcu 2024 roku CEO Hugging Face Clem Delangue napisał: “Qwen 72B jest królem, a chińskie modele dominują”, po tym jak wariant Qwena zajął pierwsze miejsce na tablicy wyników Open LLM jego firmy.
Co wyróżnia Qwen? Płynność Qwena w głównych językach, które leżą poza większością danych treningowych AI na świecie – w tym w językach o niskich zasobach, takich jak birmański, bengalski i urdu – daje mu przewagę. Dla porównania, open-source’owy model AI Meta, Llama, obejmuje przypadki użycia tylko w języku angielskim.
Dylan Patel z firmy analitycznej SemiAnalysis jest ostrożny: “Składają deklaracje, ale z tego, co widziałem i używałem, nie jest tam jeszcze tego”. Ale dodaje: “Patel mówi, że model Alibaby często przewyższa rywali w obszarach takich jak formalna matematyka i operacje wielojęzyczne”.
W kwietniu 2025 roku Alibaba wypuściła Qwen3 – rodzinę “hybrydowych” modeli rozumowania. Tuhin Srivastava, współzałożyciel i CEO hosta chmurowego AI Baseten, powiedział: “Qwen3 to kolejny punkt w linii trendu otwartych modeli dotrzymujących kroku zamkniętym systemom, takim jak OpenAI”.
Inżynier Hugging Face Tiezhen Wang ma jeszcze szerszą perspektywę: “Wierzę, że strategia Qwena ilustruje wczesną misję Alibaby ‘ułatwić prowadzenie biznesu wszędzie’. Model ma potencjał zrewolucjonizowania globalnej komunikacji biznesowej poprzez przekraczanie granic językowych, a nawet kulturowych”.
Baidu: pionier w defensywie
Robin Li, CEO Baidu, był pierwszym w Chinach, który odpowiedział na ChatGPT, uruchamiając Ernie Bot w marcu 2023 roku. Ale mimo przewagi pierwszeństwa, produkt został następnie przyćmiony przez inne chińskie chatboty AI od dużych firm technologicznych, takich jak Alibaba i ByteDance, a także startupy.
W marcu 2025 roku Baidu kontratakował, wypuszczając ERNIE 4.5 i model rozumowania ERNIE X1. Baidu twierdzi, że jego nowy model rozumowania Ernie X1 “dostarcza wydajność równą DeepSeek R1 za połowę ceny”.
Ale najbardziej dramatyczna zmiana nastąpiła w lutym 2025 roku. Założyciel, przewodniczący i CEO Baidu, Robin Li Yanhong, ogłosił w zeszłym miesiącu, że Ernie 4.5 stanie się open source 30 czerwca, co jest dramatycznym odwróceniem od jego wcześniejszego opowiadania się za zamkniętym rozwojem AI. “Jedna rzecz, której nauczyliśmy się od DeepSeek, to że udostępnianie najlepszych modeli open source może znacznie pomóc w adopcji”.
Sean Ren, profesor nadzwyczajny informatyki na University of Southern California i Samsung AI Researcher of the Year, komentuje: “To nie jest tylko historia Chin. Za każdym razem, gdy duże laboratorium udostępnia potężny model open source, podnosi to poprzeczkę dla całej branży”.
ByteDance: cicha potęga
Podczas gdy TikTok przyciąga nagłówki gazet, ByteDance zbudował najpopularniejszy chatbot AI w Chinach – Doubao. Według danych z stycznia 2025 od trackera produktów AI Aicpb.com, chatbot Doubao ByteDance prowadzi w Chinach z 78,6 milionami aktywnych użytkowników miesięcznie, a DeepSeek ma 33,7 miliona, a Ernie Bot 13 milionów.
Liczby są oszałamiające. Średnie dzienne zużycie tokenów Doubao wzrosło z 12,7 biliona tokenów w marcu do ponad 30 bilionów tokenów we wrześniu, powiedział prezes jednostki chmurowej Volcano Engine ByteDance, Tan Dai, na wydarzeniu korporacyjnym w czwartek. To stanowiło 253-krotny wzrost od dziennej średniej Doubao w maju 2024 roku.
Jednostka chmurowa ByteDance, Volcengine, dominuje na rynku. W pierwszej połowie 2025 roku Volcengine prowadziło chiński rynek usług LLM w chmurze publicznej z udziałem 49,2%. To więcej niż Baidu i Alibaba razem wzięci.
ByteDance planuje wydać ponad 56% swojego całkowitego nakładu na rok 2025 – 90 miliardów juanów – na moc obliczeniową i potrzeby infrastrukturalne, takie jak centra danych. To 22 miliardy dolarów – dwukrotnie więcej niż 11 miliardów w 2024 roku i prawie tyle, ile łączne wydatki Alibaby, Baidu i Tencent.
Tan Dai, prezes Volcano Engine, wyraża to jasno: “AI nie jest już tylko narzędziem – staje się agentem. Oprogramowanie teraz wykonuje zadania, a nie tylko je umożliwia”.
Ekosystem 1,67 miliona firm
Liczby same mówią za siebie. Obecnie istnieje szacunkowo 1,67 miliona chińskich firm związanych z AI, z czego ponad 237 000 zostało dodanych tylko w pierwszej połowie 2024 roku.
DeepSeek nawet nie był na liście Hurun China AI Enterprise Top 50 w 2024 roku, gdy został stworzony. Lista zapewnia wgląd w chiński ekosystem AI poza dobrze znanymi gigantami technologicznymi. Firmy obejmują wiele sektorów, w tym mobilność, komunikację, rozrywkę i opiekę zdrowotną, oraz różnorodną ekspertyzę, taką jak rozwój sprzętu, analityka danych, przetwarzanie języka oraz rozpoznawanie obrazu i głosu.
Kaifu Lee, były dyrektor Microsoft i Google, który został prywatnym inwestorem, uruchomił własne przedsięwzięcie AI, 01.ai. W krótkim czasie firma zadebiutowała ze swoim LLM Yi-Lightning, który dorównuje znanym modelom, takim jak GPT-4. Podobnie jak DeepSeek-R1, do wytrenowania potrzeba było tylko 2000 GPU i skromnego budżetu 3 milionów dolarów.
Praktyczne wdrożenia: od samochodów po policję
Adopcja DeepSeek w Chinach jest spektakularna. Ponad 20 chińskich marek samochodowych ogłosiło plany wbudowania modeli DeepSeek, według lokalnych doniesień. Większość adopcji wydaje się koncentrować na poprawie istniejących funkcji AI, w tym kontroli głosowej, mapowania o wysokiej precyzji i dostępu do muzyki, wyszukiwania w sieci i usług przesyłania wiadomości podobnych do smartfonów.
Geely Auto, drugi co do wielkości chiński producent samochodów według sprzedaży, powiedział, że jego najnowsze modele mogą rozumieć nawet niejasne instrukcje kierowców, dzięki DeepSeek. Film promocyjny pokazuje kierowcę mówiącego “jestem trochę zmęczony” do systemu AI samochodu. Bot zasilany przez DeepSeek następnie instruuje samochód, aby zamknąć okna, przechylić fotel samochodu pod kątem 125 stopni, przyciemnić światło i ustawić alarm, aby dzwonił za 35 minut.
Grace Shao, założycielka newslettera branży AI AI Proem, wyjaśnia implikacje: “Chińska branża pojazdów elektrycznych skorzysta, ponieważ DeepSeek podnosi doświadczenie konsumenckie swoich produktów, czyniąc ich samochody jeszcze bardziej atrakcyjnymi globalnie. Chiny są już konkurencyjne w łańcuchu produkcyjnym pojazdów elektrycznych, w tym w produkcji baterii litowych i robotyki. Liderzy rynku pojazdów elektrycznych w Chinach mają wszystko w porządku, a teraz DeepSeek jest dla nich dostępny, idealnie pozycjonując ich do doskonałości, gdy różne komponenty łączą się wzdłuż łańcucha dostaw”.
Co dalej? Era Crossroads
Carnegie Endowment for International Peace opisuje obecną sytuację jako “Erę Crossroads”. Pojawienie się przełomowego modelu AI DeepSeek na początku 2025 roku oznaczało początek nowej fazy w rozwoju i zarządzaniu AI w Chinach. DeepSeek-R1 wykazał możliwości, które umieściły go bezpośrednio na globalnej granicy, z wydajnością porównywalną do najbardziej zaawansowanych modeli opracowanych przez amerykańskie firmy. Z perspektywy KPCh, to osiągnięcie najwyraźniej zasygnalizowało, że Chiny w dużej mierze zamknęły lukę w generatywnej AI, która otworzyła się wraz z debiutem ChatGPT, przywracając zaufanie wśród przywództwa Chin co do konkurencyjności technologicznej kraju.
Ray Wang, analityk z Waszyngtonu koncentrujący się na konkurencji gospodarczej i technologicznej USA-Chiny, podsumowuje: “Wydanie przez Alibabę serii Qwen 3 dodatkowo podkreśla silne możliwości chińskich laboratoriów do rozwijania wysoce konkurencyjnych, innowacyjnych i otwartych modeli, pomimo narastającej presji ze strony zaostrzonych kontroli eksportu USA”.
Lekcje dla świata
Historia chińskiej szkoły AI pokazuje kilka kluczowych lekcji:
1. Ograniczenia napędzają innowacje. Dimitris Papailiopoulos, główny badacz w laboratorium badawczym AI Frontiers Microsoft, mówi, że to, co najbardziej go zaskoczyło w R1, to jego prostota inżynierska. “DeepSeek dążył do dokładnych odpowiedzi, zamiast szczegółowego opisywania każdego logicznego kroku, znacznie skracając czas obliczeń przy zachowaniu wysokiego poziomu skuteczności”.
2. Open source jako broń strategiczna. Wszystkie główne chińskie firmy przyjęły filozofię open source – nie z altruizmu, ale ze strategii. Jak powiedział Liang Wenfeng: “Nawet jeśli OpenAI jest closed-source, nie może powstrzymać innych przed dogonieniem”.
3. Długoterminowa wizja ponad szybkie zyski. Liang jest jasny: “Ponieważ wierzymy, że najważniejszą rzeczą teraz jest uczestnictwo w globalnej fali innowacji. Przez wiele lat chińskie firmy przyzwyczaiły się do wykorzystywania innowacji technologicznych rozwiniętych gdzie indziej i monetyzowania ich poprzez aplikacje. Ale to nie jest trwałe. Tym razem naszym celem nie są szybkie zyski, ale posuwanie granicy technologicznej, aby napędzać wzrost ekosystemu”.
4. Skala jako przewaga. Z populacją ponad 1,4 miliarda, Chiny są atrakcyjnym rynkiem zarówno dla krajowych, jak i międzynarodowych firm. Kluczem do sukcesu tutaj jest skalowanie. Doubao ByteDance osiągnął 78,6 miliona aktywnych użytkowników miesięcznie – skala, która daje ogromną ilość danych treningowych.
Epilog: Nowy porządek światowy w AI?
27 stycznia 2025 roku, gdy DeepSeek wyprzedził ChatGPT w App Store, świat zobaczył coś więcej niż tylko sukces jednej aplikacji. Polityki rządowe, hojne finansowanie i rurociąg absolwentów AI pomogły chińskim firmom stworzyć zaawansowane LLM.
Amerykańskie sankcje, które miały powstrzymać Chiny, mogły paradoksalnie przyspieszyć ich innowacje. Niemożność chińskich firm AI do dostępu do najnowocześniejszych chipów USA mogła paradoksalnie nadładować ich innowacje, zmuszając je do bycia bardziej zaradnymi, jak miało to miejsce w przypadku DeepSeek.
Aravind Srinivas, CEO Perplexity, trafnie ujmuje to jednym zdaniem: “Konieczność jest matką wynalazków”.
Pytanie już nie brzmi “czy Chiny dogonią Zachód w AI?”, ale “jak szybko reszta świata zaadoptuje chińskie innowacje?”. W 2025 roku odpowiedź wydaje się być: szybciej niż ktokolwiek się spodziewał.
Reportaż powstał na podstawie wywiadów, oficjalnych oświadczeń firm, analiz branżowych i doniesień medialnych z lat 2023-2025.
