Pojawienie się Midjourney 7 i innych zaawansowanych narzędzi generatywnej AI radykalnie zmienia krajobraz tworzenia obrazów, stawiając przed nami fascynujące, ale i złożone pytania prawne dotyczące własności intelektualnej. Bezprecedensowy fotorealizm i jakość obrazów generowanych przez najnowszą wersję tego narzędzia sprawia, że kwestie praw autorskich, ochrony wizerunku i odpowiedzialności prawnej stają się bardziej aktualne niż kiedykolwiek. W niniejszym artykule przeprowadzimy pogłębioną analizę prawną problematyki własności intelektualnej w kontekście obrazów tworzonych przy pomocy Midjourney 7, uwzględniając różne jurysdykcje, najnowsze orzecznictwo i perspektywy na przyszłość.
Fundamentalne pytania prawne dotyczące AI-generowanych obrazów
Kto jest autorem i właścicielem praw do obrazów generowanych przez Midjourney 7?
To podstawowe pytanie stanowi punkt wyjścia do analizy prawnej własności intelektualnej obrazów tworzonych przy pomocy Midjourney 7. Odpowiedź nie jest jednoznaczna i zależy od wielu czynników, w tym od:
- Jurysdykcji i lokalnego prawa autorskiego – różne kraje mają odmienne podejście do autorstwa dzieł generowanych przez AI
- Stopnia wkładu ludzkiego – od minimalnego (prosty prompt) po znaczący (rozbudowane instrukcje, post-edycja)
- Warunków użytkowania Midjourney – które definiują, jak firma pozycjonuje się w kwestii praw do wygenerowanych obrazów
- Interpretacji koncepcji „oryginalności” w kontekście twórczości wspomaganej AI
W Stanach Zjednoczonych Urząd Praw Autorskich (US Copyright Office) zajął stanowisko, że elementy dzieła wygenerowane wyłącznie przez AI nie podlegają ochronie prawnoautorskiej. Jednocześnie, elementy stworzone przez człowieka lub będące efektem twórczych wyborów człowieka mogą być chronione. Ta interpretacja stawia użytkowników Midjourney 7 w skomplikowanej sytuacji, gdzie stopień ochrony ich pracy zależy od zakresu wkładu twórczego.
W Unii Europejskiej sytuacja jest równie złożona, z tendencją do przyznawania ochrony dziełom, gdzie można wykazać „osobisty wkład twórczy” człowieka. Najnowsze orzeczenia sądowe w krajach europejskich sugerują, że sam wybór parametrów generowania może być interpretowany jako forma twórczości.
Model biznesowy Midjourney i jego implikacje prawne
Midjourney, jako firma, przyjęła określone stanowisko w kwestii praw do wygenerowanych obrazów, co ma bezpośrednie przełożenie na sytuację prawną użytkowników:
- Plan Basic i Standard: użytkownicy otrzymują licencję na komercyjne wykorzystanie wygenerowanych obrazów, ale nie uzyskują pełnych praw autorskich
- Plan Pro i Business: oferują szerszy zakres praw, włącznie z możliwością nieujawniania, że obrazy zostały wygenerowane przez AI
Te rozróżnienia, choć jasne w kontekście relacji użytkownik-Midjourney, niekoniecznie rozwiązują fundamentalne pytanie o status prawnoautorski takich obrazów w różnych jurysdykcjach. Użytkownik może mieć prawo do wykorzystania obrazu na mocy licencji od Midjourney, ale nie oznacza to automatycznie, że obraz ten podlega ochronie prawnoautorskiej w danym kraju.
Analiza porównawcza podejścia różnych jurysdykcji
Stany Zjednoczone: ewolucja stanowiska USPTO
Stanowisko Urzędu Praw Autorskich Stanów Zjednoczonych (USPTO) ewoluuje wraz z rozwojem technologii. Niedawna sprawa „Zarya of the Dawn” ustanowiła precedens, według którego:
- Obrazy generowane wyłącznie przez AI nie podlegają ochronie prawnoautorskiej
- Elementy stworzone przez człowieka (np. konkretny układ i selekcja obrazów, dodane przez człowieka elementy) mogą być chronione
- Sam prompt, nawet bardzo rozbudowany, może nie być wystarczający do uzyskania ochrony
To stanowisko zostało potwierdzone w aktualizacjach wytycznych USPTO z marca 2024 roku, które wymagają wyraźnego ujawnienia zawartości generowanej przez AI w zgłoszeniach praw autorskich i szczegółowego opisania wkładu ludzkiego.
Unia Europejska: dyrektywa o prawach autorskich i interpretacje krajowe
W Unii Europejskiej dyrektywa o prawach autorskich na jednolitym rynku cyfrowym nie zawiera bezpośrednich odniesień do dzieł generowanych przez AI, co prowadzi do różnych interpretacji na poziomie krajowym:
- Niemcy: tendencja do uznawania ochrony dla dzieł, gdzie można wykazać „osobisty wkład twórczy”
- Francja: bardziej konserwatywne podejście, wymagające bezpośredniego wkładu człowieka w formę ekspresji
- Wielka Brytania (choć już poza UE): specyficzne przepisy dotyczące „dzieł generowanych komputerowo”, gdzie prawa przyznawane są osobie, która podjęła „niezbędne ustalenia” dla stworzenia dzieła
Te różnice interpretacyjne tworzą złożony krajobraz prawny dla użytkowników Midjourney 7 działających na rynku europejskim.
Azja: zróżnicowane podejścia
Kraje azjatyckie przyjmują bardzo różne stanowiska:
- Japonia: rozważa wprowadzenie specjalnej kategorii ochrony dla dzieł wspomaganych przez AI
- Chiny: przyjęła podejście ochrony dzieł AI pod warunkiem wykazania „kreatywnych wyborów” człowieka
- Korea Południowa: wymaga „minimalnego wkładu twórczego” człowieka, ale z tendencją do liberalnej interpretacji tego wymogu
Ta różnorodność podejść tworzy wyzwania dla globalnego wykorzystania obrazów generowanych przez Midjourney 7.
Specyficzne wyzwania prawne dla Midjourney 7
Problem danych treningowych i potencjalne naruszenia
Midjourney 7, podobnie jak inne modele generatywne, został wytrenowany na ogromnym zbiorze obrazów, z których wiele podlega ochronie prawnoautorskiej. Rodzi to pytania o potencjalne naruszenia praw podczas procesu treningowego:
- Czy trening na chronionych obrazach stanowi naruszenie? – różne jurysdykcje mają odmienne podejścia do kwestii fair use/dozwolonego użytku w kontekście treningu AI
- Czy wygenerowany obraz „w stylu X” narusza prawa autora X? – gdy Midjourney 7 generuje obrazy łudząco podobne do stylu konkretnego artysty
- Jak oceniać przypadki, gdy wygenerowany obraz zawiera fragmenty przypominające obrazy z danych treningowych? – tzw. problem „regurgitation”
Niedawne sprawy sądowe, jak Getty Images przeciwko Stability AI czy pozew zbiorowy artystów przeciwko firmom AI, dotykają właśnie tych kwestii. Wyniki tych spraw mogą fundamentalnie wpłynąć na przyszłość Midjourney i podobnych narzędzi.
Prawa osobiste i wizerunek w erze fotorealizmu Midjourney 7
Fotorealistyczne możliwości Midjourney 7 tworzą bezprecedensowe wyzwania związane z prawami osobistymi:
- Generowanie wizerunków przypominających rzeczywiste osoby – nawet bez bezpośredniego treningu na ich wizerunku
- Kwestia „deep fakes” i potencjalnych nadużyć – możliwość tworzenia przekonujących fałszywych obrazów osób w różnych sytuacjach
- Ochrona celebrytów i osób publicznych – których wizerunek ma wartość komercyjną
Midjourney wprowadza mechanizmy zapobiegające generowaniu wizerunków znanych osób, ale techniczne możliwości narzędzia wyprzedzają istniejące ramy prawne. W wielu jurysdykcjach trwają prace nad regulacjami dotyczącymi deepfakes i syntetycznych mediów, które będą miały bezpośredni wpływ na legalne wykorzystanie Midjourney 7.
Strategie prawne dla użytkowników Midjourney 7
Minimalizacja ryzyka prawnego w projektach komercyjnych
Dla profesjonalistów wykorzystujących Midjourney 7 w projektach komercyjnych, kluczowe jest przyjęcie strategii minimalizującej ryzyko prawne:
- Dokumentacja procesu twórczego – szczegółowe zapisywanie promptów, parametrów i modyfikacji wprowadzanych przez człowieka
- Post-edycja i wprowadzanie znaczącego wkładu twórczego – co zwiększa szanse na uzyskanie ochrony prawnoautorskiej
- Wybór odpowiedniego planu subskrypcyjnego – uwzględniającego planowane wykorzystanie komercyjne
- Zachowanie ostrożności przy generowaniu obrazów inspirowanych konkretnym artystą – aby uniknąć potencjalnych oskarżeń o naruszenie stylu
- Stosowanie dodatkowych zabezpieczeń przy obrazach zawierających wizerunki przypominające rzeczywiste osoby – w tym uzyskiwanie zgód, gdy istnieje taka możliwość
Te strategie, choć nie eliminują całkowicie ryzyka prawnego, mogą znacząco je zredukować.
Rejestracja praw autorskich do dzieł wspomaganych przez Midjourney 7
Proces rejestracji praw autorskich do dzieł powstałych z wykorzystaniem Midjourney 7 wymaga szczególnej uwagi:
- Transparentność w zgłoszeniu – ujawnienie wykorzystania AI zgodnie z wymogami danej jurysdykcji
- Precyzyjne opisanie wkładu ludzkiego – wskazanie elementów, które są efektem twórczych decyzji człowieka
- Wyłączenie z ochrony elementów generowanych wyłącznie przez AI – w jurysdykcjach, które tego wymagają
- Przygotowanie na potencjalne odwołania – przy odmowie rejestracji
W USA Urząd Praw Autorskich opracował specjalne wytyczne dotyczące ujawniania zawartości generowanej przez AI, które powinny być ściśle przestrzegane przy składaniu zgłoszeń.
Potencjalne zmiany prawne i przyszłość regulacji
Inicjatywy legislacyjne i ich potencjalny wpływ
Na całym świecie trwają prace nad regulacjami dotyczącymi sztucznej inteligencji, które mogą znacząco wpłynąć na status prawny obrazów generowanych przez Midjourney 7:
- Akt o sztucznej inteligencji UE – który wprowadzi wymogi dotyczące transparentności generowanej zawartości
- Propozycje zmian w prawie autorskim USA – specjalnie adresujące kwestię dzieł wspomaganych przez AI
- Inicjatywy ONZ i WIPO – zmierzające do harmonizacji podejścia na poziomie globalnym
Te inicjatywy mogą wprowadzić nowe kategorie ochrony, specyficzne dla dzieł generowanych lub wspomaganych przez AI, lub też doprecyzować istniejące przepisy w kontekście nowych technologii.
Trendy w orzecznictwie i ich implikacje
Obserwacja najnowszych orzeczeń sądowych pozwala zidentyfikować kilka trendów, które mogą kształtować przyszłe podejście do własności intelektualnej obrazów generowanych przez Midjourney 7:
- Rosnące znaczenie „transformatywności” – jako kryterium oceny legalności wykorzystania chronionych dzieł w procesie treningu
- Ewolucja koncepcji „oryginalności” – w kierunku uwzględniającym nowe modele twórczości
- Zwiększone wymagania dotyczące transparentności – obowiązek ujawniania wykorzystania AI
- Rozwój doktryny „współautorstwa człowiek-AI” – w niektórych progresywnych jurysdykcjach
Te trendy sugerują, że prawo zmierza w kierunku bardziej zniuansowanego podejścia, które będzie lepiej dostosowane do rzeczywistości twórczości wspomaganej przez AI.
Studia przypadków i analiza precedensów
Sprawa „Zarya of the Dawn” i jej implikacje dla użytkowników Midjourney
Jednym z najważniejszych precedensów jest przypadek komiksu „Zarya of the Dawn” autorstwa Kristiny Kashtanovej:
- Kontekst: Kashtanova uzyskała początkowo rejestrację praw autorskich dla komiksu zawierającego obrazy wygenerowane przez Midjourney
- Rewizja: USPTO później zrewidował tę decyzję, uznając, że tylko elementy stworzone bezpośrednio przez autorkę (tekst, układ, selekcja) podlegają ochronie
- Implikacje: Ustanowiono precedens, że sama kreacja promptów nie jest wystarczająca dla uzyskania praw autorskich
Ten przypadek jest szczególnie istotny dla użytkowników Midjourney 7, ponieważ ilustruje granice ochrony prawnoautorskiej dla dzieł generowanych przez AI w USA.
Getty Images vs. Stability AI: konsekwencje dla modeli trenowanych na chronionym materiale
Innym kluczowym przypadkiem jest postępowanie Getty Images przeciwko Stability AI:
- Zarzuty: Getty twierdzi, że Stability AI (twórca Stable Diffusion) trenował swoje modele na milionach chronionych zdjęć bez licencji
- Argumenty obrony: Stability AI powołuje się na doktrynę fair use/dozwolonego użytku
- Potencjalne konsekwencje: Wynik tej sprawy może ustanowić precedens dotyczący legalności trenowania modeli AI na chronionych materiałach
Choć sprawa dotyczy bezpośrednio Stability AI, jej rozstrzygnięcie będzie miało daleko idące implikacje dla całej branży generatywnej AI, w tym dla Midjourney.
Praktyczne wskazówki dla różnych grup użytkowników
Dla artystów i twórców indywidualnych
Artyści i twórcy indywidualni korzystający z Midjourney 7 powinni:
- Traktować Midjourney jako narzędzie w procesie twórczym, nie jako końcowy produkt
- Wprowadzać znaczące modyfikacje i własny wkład twórczy do generowanych obrazów
- Zachować przejrzystość co do wykorzystania AI w swoich pracach
- Rozważyć rejestrację praw autorskich dla dzieł zawierających znaczący wkład ludzki
- Być ostrożnym przy generowaniu obrazów inspirowanych konkretnymi artystami, aby uniknąć potencjalnych oskarżeń o naruszenie
Dla agencji kreatywnych i biznesu
Firmy wykorzystujące Midjourney 7 w działalności komercyjnej powinny:
- Wdrożyć formalne polityki dotyczące wykorzystania AI w procesach twórczych
- Upewnić się, że korzystają z odpowiedniego planu subskrypcyjnego z licencją komercyjną
- Przeprowadzać ocenę ryzyka prawnego dla projektów wykorzystujących intensywnie AI
- Rozważyć ubezpieczenie od odpowiedzialności związanej z własnością intelektualną
- Ustanowić procedury weryfikacji dla obrazów generowanych przez AI pod kątem potencjalnych naruszeń
Dla platform i marketplace’ów
Platformy sprzedające lub prezentujące treści generowane przez AI powinny:
- Wprowadzić jasne zasady dotyczące ujawniania zawartości generowanej przez AI
- Ustanowić procedury weryfikacji dla potencjalnie problematycznych treści
- Opracować mechanizmy reagowania na roszczenia dotyczące naruszeń
- Rozważyć technologie watermarkingu lub oznaczania treści generowanych przez AI
- Śledzić zmiany prawne w różnych jurysdykcjach i dostosowywać polityki
Etyczne aspekty własności intelektualnej w kontekście Midjourney 7
Transparentność i uczciwość wobec odbiorców
Poza kwestiami ściśle prawnymi, wykorzystanie Midjourney 7 wiąże się z zobowiązaniami etycznymi:
- Przejrzystość co do wykorzystania AI – informowanie odbiorców, gdy prezentowane treści zostały wygenerowane lub znacząco zmodyfikowane przez AI
- Unikanie wprowadzania w błąd – szczególnie w kontekstach, gdzie autentyczność ma kluczowe znaczenie (jak fotografia dziennikarska)
- Respektowanie intencji artystów – których prace mogły posłużyć jako dane treningowe
Te aspekty etyczne, choć nie zawsze bezpośrednio egzekwowane prawnie, są istotne dla budowania zaufania i zrównoważonego rozwoju ekosystemu twórczego.
Sprawiedliwe wynagrodzenie w łańcuchu wartości
Innym ważnym aspektem etycznym jest kwestia sprawiedliwego wynagrodzenia w łańcuchu wartości:
- Artyści, których prace posłużyły do treningu – czy i jak powinni być wynagradzani
- Twórcy promptów – jaka jest wartość umiejętności tworzenia efektywnych promptów
- Post-edytorzy i kuratorzy – jak wyceniać ich wkład w finalny produkt
Te pytania wykraczają poza obecne ramy prawne, ale będą kształtować przyszłe podejście do własności intelektualnej w kontekście generatywnej AI.
Podsumowanie i perspektywy na przyszłość
Analiza prawna własności intelektualnej obrazów tworzonych przy pomocy Midjourney 7 ujawnia złożony i dynamicznie zmieniający się krajobraz. Obecny stan można podsumować następująco:
- Brak jednolitego podejścia – różne jurysdykcje przyjmują odmienne stanowiska wobec ochrony prawnoautorskiej dzieł generowanych przez AI
- Kluczowe znaczenie wkładu ludzkiego – który pozostaje głównym kryterium możliwości uzyskania ochrony
- Ewoluująca interpretacja pojęć prawnych – takich jak „oryginalność”, „autor” czy „fair use”
- Rosnące znaczenie transparentności – obowiązek ujawniania wykorzystania AI w procesie twórczym
- Potrzeba nowych ram prawnych – dostosowanych do rzeczywistości twórczości wspomaganej przez AI
W najbliższych latach można oczekiwać znaczących zmian w podejściu do własności intelektualnej dzieł generowanych przez AI. Prawdopodobnie będziemy świadkami:
- Rozwoju specyficznych kategorii ochrony – dedykowanych dla dzieł wspomaganych przez AI
- Harmonizacji podejścia na poziomie międzynarodowym – poprzez działania organizacji takich jak WIPO
- Wypracowania standardów branżowych – dotyczących transparentności i atrybutacji
- Nowych modeli licencjonowania – uwzględniających złożony łańcuch wartości w twórczości wspomaganej przez AI
Dla użytkowników Midjourney 7 oznacza to, że powinni nie tylko stosować się do obecnych regulacji, ale także śledzić zmiany prawne i być przygotowanymi na adaptację do nowych wymogów.
Własność intelektualna w erze generatywnej AI jest obszarem, który będzie podlegał intensywnym dyskusjom i transformacjom w nadchodzących latach. Kluczowe będzie znalezienie równowagi między wspieraniem innowacji a ochroną praw twórców, między swobodą ekspresji a zapobieganiem nadużyciom, między prawnymi formalnościami a etycznymi zasadami. W tym dynamicznym kontekście, świadomość prawna i etyczna staje się nieodłącznym elementem kompetencji każdego użytkownika narzędzi takich jak Midjourney 7.